ประวัติจังหวัดร้อยเอ็ดและความเป็นมาของผ้าลายสาเกต

6 ปีที่ผ่านมา

โดย เจ้าของร้าน

คำขวัญจังหวัดร้อยเอ็ด

สิบเอ็ดประตูเมืองงาม
เรืองนามพระสูงใหญ่
ผ้าไหมสาเกต
บุญผะเหวดประเพณี
มหาเจดีย์ชัยมงคล
งามน่ายลบึงพลาญชัย เขตกว้างไกลทุ่งกุลา
โลกลือชาข้าวหอมมะลิ

ประวัติและความเป็นมาของจังหวัดร้อยเอ็ด

ร้อยเอ็ดเป็นจังหวัดที่ตั้งอยู่กึ่งกลางของภาคอีสาน ในอดีตเคยเป็นเมืองใหญ่ที่รุ่งเรืองมาก ชื่อว่า สาเกตนคร มีความเจริญรุ่งเรืองสูงสุดสมัยพญาสุริยวงศา มีเมืองขึ้น 11 เมือง ได้แก่ เมืองฟ้าแดด (อ.กมลาไสย จ.กาฬสินธุ์) เมืองเปือย (บ้านเมืองเปือย อ.เมืองร้อยเอ็ด) เมืองทอง (บ้านเมืองทอง อ.เมืองร้อยเอ็ด) เมืองหงษ์ (บ้านเมืองหงษ์ อ.จตุรพักตรพิมาน) เมืองบัว (บ้านเมืองบัว อ.เกษตรวิสัย) เมืองคอง (บริเวณบ้านเมืองสรวง อ.เมืองสรวง) เมืองเชียงขวง (บริเวณป่าขัวหลวง บ้านจาน อ.ธวัชบุรี) เมืองเชียงดี (บ้านหัวโนน อ.ธวชับุรี) และเมืองไพ (บ้านเมืองไพร อ.เสลภูมิ) ซึ่งสมัยนั้นเรียกว่า สาเกตนคร เมืองสิบเอ็ดผักตู สิบแปดป่องเอี้ยม ตามลักษณะที่มีเมืองขึ้นที่มีเส้นทางติดต่อเข้าออก 11 เมือง หรือ 11 ประตู

ต่อมาสาเกตุนครได้กลายเป็นเมืองร้างจนมีต้นกุ่ม (ผักกุ่ม) ขึ้นรอบเมืองจึงเรียกว่า บ้านกุ่มฮ้าง(ร้าง) จนกระทั้งในช่วงสมัยอยุธยาตอนปลาย ได้มีเจ้าลาวจากนครจำปาสักให้อาจารย์แก้วเดินทางมาพร้อมผู้คนประมาณ 3,000 คน เดินทางหาที่เพื่อสร้างเมืองปกครอง จนกระทั่งเดินทางมาถึงบริเวณเมืองทง ซึ่งเป็นแหล่งเกลือและนาข้าวที่อุดมสมบูรณ์ ให้ชื่อว่า เมืองทุ่งศรีภูมิ (บริเวณอ.สุวรรณภูมิ) ต่อมาเกิดความวุ่นวายทางการปกครองเกิดขึ้น จึงได้มีการแยกย้ายมาสร้างเมืองใหม่บริเวณอันเคยเป็นที่ตั้งของเมืองร้อยเอ็ดแต่โบราณ ซึ่งร้างไปเป็นร้อยๆ ปีมาแล้ว บริเวณบ้านกุ่มฮ้าง(ร้าง) หรือเมืองสาเกตเดิมซึ่งก็คือ จังหวัดร้อยเอ็ดในปัจจุบัน

ประชากรส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทำนาเป็นอาชีพหลักจนกลายเป็นแหล่งผลิตข้าวหอมมะลิที่มีคุณภาพ และมีชื่อเสียงที่สุดในโลก ปลูกหม่อนเลี้ยงไหมเป็นอาชีพเสริม มีการสืบทอดวัฒนธรรมการทอผ้ามาจากบรรพบุรุษในอดีตจนถึงปัจจุบัน กลุ่มชนที่อยู่ในเมืองร้อยเอ็ด ประกอบด้วยชน 5 กลุ่มหลัก ได้แก่

กลุ่มไทย-ลาว เป็นกลุ่มชนพื้นเมืองเดิม อาศัยทั่วไปในเขตจังหวัดร้อยเอ็ด
กลุ่มไทย-เขมร เป็นคนที่อยู่ในจังหวัดร้อยเอ็ด แต่มีบรรพบุรุษที่มีเชื้อสายเขมร อยู่ในอำเภอสุวรรณภุมิ และเกษตรวิสัย
กลุ่มไทย-ส่วย เป็นคนที่อยู่ในจังหวัดร้อยเอ็ด มีเชื่อสายเป็นชาวส่วยหรือกูย อยู่บริเวณอำเภอสุวรรณภูมิ อำเภอปทุมรัตต์ และอำเภอโพนทราย ติดต่อกับจังหวัดศรีสะเกษ
กลุ่มภูไทหรือผู้ไทย เป็นกลุ่มที่ตั้งถิ่นฐานในเขตอำเภอเมยวดี หนองพอก ซึ่งติดต่อกับจังหวัดกาฬสินธุ์ ยโสธร และมุกดาหาร
กลุ่มไทย้อ เป็นกลุ่มที่มีเชื้อสายมาจากแขวงคำมวน ประเทศลาว อาศัยอยู่ในเขตอำเภอโพธิ์ชัย

นอกจากนั้นยังมีกลุ่มคนอพยพเข้ามาอาศัยในจังหวัดร้อยเอ็ดในภายหลัง ได้แก่ กลุ่มไทย-จีน กลุ่มไทย-ยวน กลุ่มไทย-แขก

ความเป็นมาของผ้าลายสาเกตุ

ผ้าไหมที่พบในจังหวัดร้อยเอ็ดส่วนมากเป็น ผ้าซิ่น ผ้าโสร่ง ผ้าสไบ ผ้าพื้น ผ้าขาวม้า และ ผ้าปูม (มัดหมี่) เป็นต้น โดยเฉพาะผ้าไหมมัดหมี่ถือเป็นผ้าที่มีลวดลายอันสวยงาม มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่โดดเด่น โดยในพื้นที่จังหวัดร้อยเอ็ดพบลายผ้ามัดหมี่หลายลายที่ทอสืบทอดมาตั้งแต่โบราณ เช่น ลายขอ ลายบักจับ ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลายโคมห้า ลายโคมเจ็ด ลายโคมเก้า เป็นต้น ซึ่งแต่ละลายเป็นลายผ้าไหมมัดหมี่โบราณของท้องถิ่นที่แยกกันอยู่ในผ้าแต่ละผืน

ผ้าไหมลายสาเกต คำว่าสาเกต มาจากชื่อเมือง สาเกตนคร ซึ่งก็คือชื่อเมืองโบราณอันเป็นที่ตั้งของเมืองร้อยเอ็ดในปัจจุบัน ลายผ้าพัฒนามาจากภูมิปัญญาท้องถิ่นดั้งเดิมของชาวเมืองร้อยเอ็ด เป็นลายผ้าที่เป็นเอกลักษณ์ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด ได้มีการรวมเอาลายผ้ามัดหมี่พื้นบ้าน 5 ลาย ที่นิยมทอในกลุ่มชนที่อาศัยอยู่ในเมืองร้อยเอ็ด มาทอต่อกันรวมอยู่ในผ้าผืนเดียว ทอเป็นผ้าพื้นสลับกับลายผ้าโบราณที่ทอรวมกันกลมกลืนอย่างลงตัว เปรียบเสมือนเป็นการหล่อหลอมรวมเอาความสามัคคีของชาวร้อยเอ็ดให้เป็นหนึ่งเดียว ในการทอแต่ละลายจะทอคั่นด้วยผ้าสีพื้นสีดอกอินทนิลบก (สีชมพูอมม่วง) ซึ่งเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด ลายมัดหมี่พื้นบ้าน 5 ลายที่ประกอบในผ้าสาเกต ได้แก่ ลายโคมเจ็ด ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลายหมากจับ ลายค้ำเพา การเริ่มต้นทอ เริ่มจากลายโคมเจ็ด ลายนาคน้อย ลายคองเอี้ย ลายค้ำเพา และ ลายหมากจับ ได้มีการประกาศชื่อลายสาเกต เป็นผ้าเอกลักษณ์ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด เมื่อวันที่ 13 กันยายน 2544

ความหมายของแต่ละลายบ่งบอกถึงวิถีชีวิตของชาวเมืองร้อยเอ็ดได้เป็นอย่างดี

๑. ลายโคมเจ็ด บ่งบอกถึงวิถีชีวิตชุมชนความเป็นอยู่ที่ดีของชาวเมือง ความเพิ่มพูนของผลผลิตทางการเกษตร ความอุดมสมบูรณ์ ความสดใสในชีวิต เป็นเหมือนโคมไฟส่องสว่างสู่ความเจริญรุ่งเรืองมิรู้จบ

๒. ลายนาคน้อย ลายที่มีลักษณะเป็นเหมือนพญานาคพ่นน้ำ มีความหมายว่าเป็นดินแดนที่มีความชุ่มชื้น ฝนตกต้องตามฤดูกาล ยังความอุดมสมบูรณ์ให้กับท้องไร่และผืนนา

๓. ลายคองเอี้ย เป็นลายผ้าที่มีลักษณะเป็นเหมือนแม่น้ำลำคลอง เปรียบเสมือนสายเลือดที่เอื้ออำนวยต่อวิถีชีวิตความเป็นอยู่และการประกอบอาชีพของชุมชนเกษตรกร

๔. ลายค้ำเพา เป็นลายเส้นตรงที่ปรากฏบนผืนผ้า บ่งบอกถึงความมีจิตใจที่ซื่อตรง มุ่งมั่น แน่วแน่เข้มแข็ง มั่นคงและยั่งยืน อันเป็นอุปนิสัยโดดเด่นของชาวอีสาน

๕. ลายหมากจับ หมากจับเป็นเมล็ดพันธ์พืชชนิดหนึ่งชอบติดขากางเกง เมื่อติดแล้วแกะออกยาก สื่อความหมายว่าใครเมื่อได้พบเห็น สัมพันธ์กับชาวเมืองร้อยเอ็ดแล้วจะเกิดความประทับใจไม่รู้ลืม

เรียบเรียงโดย http://pattra.lnwshop.com/ จำหน่าย #ผ้าพื้นเมือง #ผ้าไทย #ผ้าพันคอผ้าขาวม้า #ผ้าไหมมัดหมี่ #ผ้าหมักโคลน #ผ้าสาเกตุ